Janusz Krasiński – przeciw milczeniu. Wystawa Muzeum Literatury zrealizowana we współpracy z Narodowym Centrum Kultury Kordegarda

13 października Muzeum Literatury i Narodowe  Centrum Kultury Kordegarda zapraszają na wystawę poświęconą Januszowi Krasińskiemu w 10. rocznicę śmierci pisarza. 

Janusz Krasiński, urodzony 5 lipca 1928 roku w Warszawie, zmarły tragicznie 14 października 2012 roku. Wybitny prozaik, dramatopisarz, autor słuchowisk radiowych i słynnych adaptacji teatralnych.

Od 1941 roku Janusz Krasiński był członkiem Szarych Szeregów. W czasie Powstania Warszawskiego trafił wraz z matką do obozu przejściowego w Pruszkowie, a stamtąd oboje zostali wywiezieni do Auschwitz-Birkenau, gdzie Zofia Krasińska straciła życie. Później pisarz był więziony w Hersbruck pod Norymbergą, skąd dotarł „marszem śmierci” do Dachau. W kwietniu 1945 roku Krasiński doczekał się wyzwolenia, aby po dwóch latach, po powrocie do Polski, usłyszeć w sfingowanym procesie wyrok piętnastu lat więzienia. Przebywał w zakładach karnych m.in. w Warszawie na Mokotowie, w Rawiczu i we Wronkach.

Janusz Krasiński Warszawa, 4 sierpnia 2010, fot. Mariusz Kubik 

Krasińskiego zwolniono z więzienia po dziewięciu latach, w maju 1956 roku. Po opublikowaniu na łamach tygodnika „Po Prostu” (nr 39/1956) wiersza Karuzela, pisarz tworzy kolejne dzieła, w których w literacko znakomitej formie, daje świadectwo tragicznym doświadczeniom polskich patriotów. W centrum wszystkich jego utworów jest sumienie człowieka poddawane najtrudniejszym próbom. Pięciotomowy cykl, na który składają się powieści: Na stracenie, Twarzą do ściany, Niemoc, Przed agonią i Przełom, to dzieło niezwykłe, dające wgląd w historię Polski na przestrzeni kilkudziesięciu lat.

Wystawa, którą otwieramy w przeddzień 10. rocznicy śmierci pisarza, przybliża jego życie i – co najistotniejsze – ma zachęcić do czytania jego powieści oraz przyczynić się do powrotu na sceny teatralne stworzonych przez niego dramatów. Na wystawie w Kordegardzie i planszach przed nią przedstawiamy biografię i osiągnięcia twórcze autora Przełomu, prezentując okładki pierwszych wydań jego książek, afisze i programy teatralne, a także dokumenty świadczące o jego zaangażowaniu w życie literackie i społeczne. Dominantą jest „potrójny portret” – powiększona fotografia więzienna Krasińskiego z czasów młodości. Obok odnajdziemy litografie Jana Lebensteina ze zbiorów Muzeum Literatury; ilustracje do Folwarku zwierzęcego George’a Orwella. Wyżej został zaaranżowany „teatr na górze”, znak twórczej wyobraźni rodzącej się w głowie więźnia, przyszłego pisarza, składający się z wybranych kadrów spektakli zrealizowanych na podstawie dramatów autora (Czapa, Wkrótce nadejdą bracia, Filip z prawdą w oczach) i jego adaptacji teatralnych (Obłęd, Wesele raz jeszcze). Poniżej, w nawiązaniu do radiowej działalności Janusza Krasińskiego, zostały umieszczone stanowiska ze słuchawkami. Możemy tu usłyszeć fragment wypowiedzi pisarza dla Muzeum Literatury z roku 2012 oraz cytat z powieści Na stracenie czytany przez Wojciecha Sikorę. Archiwalia pokazane na wystawie pochodzą w głównej mierze z domowego archiwum Barbary Krasińskiej oraz ze zbiorów Muzeum Literatury, a także z Instytutu Teatralnego i innych instytucji oraz od osób prywatnych.

Jednym z najważniejszych dokumentów na wystawie jest film autorstwa Joanny Żamojdo zatytułowany Cenzurowany życiorys. Autorka zanurza swojego bohatera w przeżytym przez niego dramacie, wydobywając z historycznego tła mocno przemawiającą do odbiorcy indywidualną linię losu. 

Wymiar symboliczny ekspozycji został dopełniony poprzez płaskorzeźbę Jana Kuracińskiego zatytułowaną OPUS14, stanowiącą artystyczne dopowiedzenie przedstawionej w dokumentach drogi życia twórcy, który po wielu przeżytych dramatach i rozczarowaniach mógł jednak powiedzieć o sobie: „Pięknie było żyć dla pisania prawdy”. 

Koncepcja i scenariusz – Maria Dorota Pieńkowska

Konsultacje – Barbara Krasińska

Kuratorka – Maria Dorota Pieńkowska

Projekt plastyczny wystawy w Kordegardzie – Anna Nowak-Kacprzak

Projekt plastyczny wystawy planszowej – Anna Maria Bauer

Projekt materiałów graficznych do wystawy – Anna Maria Bauer

Koordynacja – Anna Lebensztejn, Izabela Zychowicz (ML), Katarzyna Haber (NCK) / (NCC)

Opieka konserwatorska – Urszula Więch-Jędras

Przekład na język angielski – Agnieszka Pokojska

Tłumaczenie wiersza Karuzela – Aleksandra Niemirycz

Wystawę dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza jest finansowane ze środków Ministerstwa

Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Samorządu Województwa Mazowieckiego

Janusz Krasiński – przeciw milczeniu

Wystawa Muzeum Literatury zrealizowana we współpracy z Narodowym Centrum Kultury

Kordegarda. Galeria Narodowego Centrum Kultury, 13 października – 13 listopada 2022