Stanisław Rybarczyk poleca wydarzenia festiwalu SIMCHA 2016 /wywiad/

Koncerty, warsztaty, jarmark i wiele innych atrakcji. We Wrocławiu wystartowała 18. edycja festiwalu kultury żydowskiej. O najciekawsze wydarzenia pytamy dyrektora artystycznego imprezy - Stanisław Rybarczyka.

Stanisław Rybarczyk, fot. materiały prasowe

Barbara Lekarczyk-Cisek: W tym roku szczególny, bo osiemnastoletni Festiwal Simcha. Do pewnych wydarzeń, takich jak warsztaty językowe, koncerty czy filmy w języku jidysz lub hebrajskim już jesteśmy przyzwyczajeni. Co więc nowego pojawi się w tym roku? I jaka jest myśl przewodnia tegorocznego festiwalu? 

Stanisław Rybarczyk: Najważniejsza idea to fakt, że festiwal dojrzał, to znaczy skończy osiemnaście lat. Owa dojrzałość wymusiła niejako również inne podejście do festiwalu. Jeszcze przed kilku laty, rozmawiając z członkami rady programowej, postanowiliśmy, że w 2016 roku poświęcimy SIMCHĘ historii dolnośląskich i wrocławskich Żydów. Pierwszy jej element to stara macewa kantora Dawida z 1203 roku, ale opowiemy także o Abrahamie Geigerze, o Morycu Deutschu, o wielkim reżyserze teatralnym - Jakubie Rotbaumie, także o Jerzym Kichlerze, o Mirze Żelechower-Aleksiun, o Bente Kahan...  O Żydach mówiliśmy podczas wszystkich festiwali, co wydaje się oczywiste, gdyż przedstawiamy  żydowskich mieszkańców tych ziem, tworzących kulturę współczesną. Po raz pierwszy jednak jest to ideą przewodnią.

Kto będzie opowiadał o wrocławskich i dolnośląskich Żydach i w jakiej formie?

Formy są bardzo różnorodne. Będzie ulubiony przez wrocławian jarmark żydowski, liczne koncerty. Tegoroczne warsztaty językowe, corocznie wzbogacane o nowe elementy, również w tym roku będą interesującą propozycją, np. pan Tomasz Duda podczas warsztatów hebrajskiego będzie się odnosił do napisów, które zostały odkryte w Szulu, czyli tzw. małej synagodze po ostatnim remoncie. Na warsztatach często się śpiewa, aby łatwiej zapamiętać teksty i zachęcić do nauki języka. 

Kontynuujemy tradycyjnie blok filmowy "Żydowskie motywy", na którym corocznie prezentowane są nowe filmy.

Będą także rzeczy nowe. Korzystając z tego, że mamy wiele wybitnych postaci życia żydowskiego, postanowiliśmy zainaugurować cykl spotkań, na który zaprosiliśmy Jerzego Kichlera, Aleksandra Gleigewichta - obecnego przewodniczącego  Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu, znaną malarkę Mirę Żelechower-Aleksiun, Kamila Kijka - pracownika naukowego wrocławskiej judaistyki, założycielkę żydowskiego szkolnictwa - Lucynę Rojzen. Zadbaliśmy o to, aby były to spotkania otwarte dla wszystkich i zaprosiliśmy równie wybitnych rozmówców, którzy poprowadzą z nimi te spotkania, m.in.  Katarzynę Kaczorowską, Janusza Domina. Nie zajmują się na co dzień kulturą żydowską, więc z pewnością zainspirują słuchaczy do innego spojrzenia.

Drugim ważnym elementem jest inicjatywa koordynatora festiwalu - Piotra Zadwornego:Akademia SIMCHA, podczas której postaramy się zachęcić wrocławian w różnym wieku do uczestnictwa w kulturze żydowskiej. Dla młodszych uczestników przygotowano  wykład znawczyni teatru żydowskiego - dr Anny Kałużnej. Po nim do pracy przystąpi aktorka, która wspólnie z prowadzącą przygotuje scenki z różnych żydowskich bajek, które były kiedyś wystawiane na deskach Teatru Żydowskiego we Wrocławiu. Młodzież zostanie zachęcona do poszukiwań swoich korzeni. Zetkniemy ich także z osobami pochodzenia żydowskiego, by opowiedzieli swoje historie: skąd przybyli. Pomocą posłuży im dr Marcin Szydzisz, który wraz z operatorem TV Wrocław - Jerzym Szotem nagra te opowieści. Na kolejnych warsztatach pracownica Ośrodka Pamięć i Przyszłość - Marta Kowalska-Fic poprowadzi chętnych ulicą Włodkowica, pokazując ciekawe miejsca i opowiadając ich historie. Towarzyszył im będzie wybitny wrocławski fotografik - Mirosław Koch, który zapozna uczestników z zasadami robienia zdjęć i będzie zachęcał do sfotografowania ulicy Włodkowica. Finał tych trzech warsztatów będzie miał miejsce pod koniec festiwalu - w piątek. Akademia SIMCHY tworzy nową jakość na przyszłość. 

Znakomity pomysł! A czy znajdzie się także miejsce na samą Synagogę pod Białym Bocianem?

Oczywiście. Pani prof. Bożena Muszkalska - znakomita znawczyni tematyki żydowskiej - będzie opowiadać o kantorach wrocławskich. Natomiast Jerzy Kichler opowie o skandalach spod Białego Bociana. W tym roku powróci także możliwość uczestnictwa w nabożeństwie szabatowym, w połączeniu z kolacją szabatową. 

W pejzażu kulturalnym Wrocławia niemałą rolę odegrał Teatr Żydowski. Czy zostanie przypomniany?

Udało się nam zaprosić prof. Janusza Deglera, który oglądał spektakle Jakuba Rotbauma i chętnie podzieli się z nami refleksją na ten temat. Zaprosiliśmy też aktorów, którzy z tym reżyserem pracowali: Jadwigę Skupnik i Bogusława Danielewskiego. Być może uda nam się także zaprezentować dokument o Rotbaumie. 

Kantor Yossi Schwarz, fot.  mat. prasowe

Jednym z najważniejszych elementów festiwalu są koncerty. Czego możemy spodziewać się w tym roku?

Udało się nam pozyskać niedawną premierę z Teatru Muzycznego w Toruniu - jazzujący-swingowy żydowski musical o siostrach Parry, na który z pewnością warto się wybrać. Dobry musical to rzadkość, a i sama tematyka interesująca.  

Równie interesujące są koncerty, które prezentują różne gatunki muzyczne. Zaczniemy od Klezmerskiej Hawdali zespołu Klezmafour, który bardzo się spodobał wrocławskiej publiczności, gdy wystąpił tu przed laty. Po raz pierwszy wystąpi Legend of Kazimierz,  zaśpiewa kantor Yossi Schwartz wraz z Chórem Synagogi pod Białym Bocianem. Wystąpi także Shira U’tfila, grający muzykę safardyjską z Bałkanów na tradycyjnych instrumentach. Po raz pierwszy wystąpi na festiwalu grupa szwedzka Yiddishe Kapelye z Louisą Lyne - uznaną wokalistką specjalizującą się piosenkach w języku jidysz, a jej repertuar obejmuje zarówno tradycyjne utwory, jak i własne, autorskie kompozycje.  

Klezmerfour, mat. prasowe

A co w tym roku przygotowano z myślą o dzieciach?

Dla dzieci szczególnie polecam warsztat heder, czyli szkoła. Dzieci będą mogły poznać świat żydowskiej szkoły. Obydwoje prowadzący: Krystyna Rojzen i Krzysztof Korzonkowski są znawcami tej tematyki. Zachęcam także do udziału w warsztatach piosenki i warsztatach tańca.

Czy możemy liczyć na warsztaty kulinarne?

Tak, udało się nam je wznowić. Przyjedzie Malka Kafka i wygłosi wykład o kuchni niemieckich Żydów, będącej wielką osobliwością, a potem zademonstruje, jak się przygotowuje niektóre potrawy. Będzie m.in. zupa wiśniowa, ciasteczka marcepanowe i inne wspaniałości. Na warsztat obowiązują zapisy, ale jest bezpłatny. 

Nie sposób opowiedzieć o wszystkich atrakcjach tegorocznego festiwalu, bo to niemożliwe. Każdy znajdzie tu coś dla siebie - mnóstwo wrażeń, wewnętrznych impulsów do poszukiwań, do radości, bo SIMCHA to radość. 

Dziękuję za rozmowę i do zobaczenia na festiwalu.

Festiwal Kultury Żydowskiej SIMCHA rozpoczął się 28 maja i potrwa do 3 czerwca 2016 roku.

Wywiad ukazał się na portalu Kulturaonline 29 maja 2016 roku.