„Mikołaj Zieleński II” – nowy album Narodowego Forum Muzyki

30 maja 2025 roku miał swoją premierę nowy album Narodowego Forum Muzyki nagrany przez Wrocław Baroque Ensemble pod batutą Andrzeja Kosendiaka. "Mikołaj Zieleński II" to kolejne wydawnictwo ukazujące się w ramach przygotowywanego przez Narodowe Forum Muzyki i CD Accord od 2012 roku cyklu i prezentujące twórczość mistrzów polskiego renesansu oraz baroku pod dyrekcją Andrzeja Kosendiaka. 

To także druga monograficzna płyta Wrocław Baroque Ensemble z twórczością jednego z najciekawszych kompozytorów staropolskich, który działał na przełomie renesansu i baroku (pierwszy album zespołu z dziełami Zieleńskiego został uhonorowany Fryderykiem 2021). Znalazły się tu utwory z wydanego w 1611 roku w Wenecji zbioru Offertoria et communiones totius anni – tym razem kluczem ich doboru było przeznaczenie na święta bądź wspomnienia patronów lub świętych związanych z Wrocławiem, Dolnym Śląskiem, a także z Polską. 

Zbiór ofertoriów i komunii Mikołaja Zieleńskiego, obejmujący 110 kompozycji, to bodaj najważniejszy wczesnobarokowy polski druk muzyczny. Po pierwsze, jest niezwykle obszerny – w przypadku rodzimej spuścizny muzycznej z XVII wieku to niespotykane, że aż tak wiele utworów jednego kompozytora zachowało się do czasów dzisiejszych. Po drugie, w moim przekonaniu to najbardziej znaczący pod względem artystycznym zbiór utworów polskiego twórcy okresu wczesnego baroku. To dzieło zasługujące na to, by było powszechnie znane i wykonywane. Dlatego właśnie kontynuujemy pracę nagraniową, czego efektem jest kolejna płyta z repertuarem pochodzącym z tego zbioru.

Offertoria et Communiones totius anni to muzyczne opracowania ofertoriów i komunii na cały rok liturgiczny. Przy niemal każdym utworze zamieszczono informację o jego przeznaczeniu na dane święto lub na konkretną okazję (dodano także rejestr w formie 12-miesięcznego kalendarza z dodatkowymi wskazaniami). Poprzedni album opierał się na historii zbawienia, tym razem kluczem wyboru dzieł na płytę było ich przeznaczenie na święta bądź wspomnienia patronów lub świętych związanych z Wrocławiem, Dolnym Śląskiem, ale też z Polską.

Album zawiera więc utwory poświęcone świętym: Stanisławowi i Wojciechowi – patronom Polski; Janowi Chrzcicielowi – patronowi wrocławskiej katedry; Janowi Apostołowi i Ewangeliście – patronowi dawnej kaplicy wrocławskiego ratusza; Jadwidze Śląskiej – żonie Henryka I Brodatego, księcia wrocławskiego (wspólnie ufundowali klasztor Sióstr Cysterek w Trzebnicy) oraz Dorocie i Wacławowi – wraz ze wspomnianym już Stanisławem byli patronami trzech społeczności, które tworzyły Wrocław: polskiej, niemieckiej i czeskiej. Należy podkreślić, że Narodowe Forum Muzyki, gdzie zarejestrowano nagranie, położone jest nieopodal gotyckiego kościoła pod wezwaniem tych ostatnich trojga świętych. Został on ufundowany w drugiej połowie XIV wieku dla upamiętnienia porozumienia o prawach do Śląska zawartego między polskim królem Kazimierzem Wielkim a Karolem IV Luksemburskim, władcą Czech, jego święci patroni zaś symbolizowali Czechy (św. Wacław), Polskę (św. Stanisław) i niemieckich osadników (św. Dorota).

Dzieła na płycie uzupełniają trzy instrumentalne fantazje, które do naszych czasów przetrwały w postaci zdekompletowanej (nie zachowała się partia najwyższego głosu). W nagraniu wykorzystaliśmy rekonstrukcję brakującej partii przygotowaną przez prof. dr. hab. Marcina Szelesta.

Podczas sesji nagraniowych użyliśmy typowego dla pierwszej połowy XVII wieku instrumentarium, zastosowaliśmy też zdobienia, dyminucje i improwizacje jak najbardziej zgodne z intencjami kompozytora i praktyką wykonawczą tej epoki. Staraliśmy się w ten sposób osiągnąć brzmienie utworów jak najbliższe czasom Zieleńskiego.

Należy podkreślić wspomniany przez dr. Macieja Jochymczyka fakt, że to właśnie we wrocławskiej Bibliotece Miejskiej (Stadtbibliothek Breslau) przechowywany był niegdyś jedyny kompletny druk ofertoriów i komunii, pochodzący z kościoła św. Bernardyna, co w połączeniu z całym kontekstem wynikającym z doboru dzieł powoduje, że można uznać ten album za „wrocławski”.

Andrzej Kosendiak, tekst zamieszczony w booklecie dołączonym do płyty

O całym przedsięwzięciu opowiada w wywiadzie maestro Kosendiak:

Album zarejestrowano w doskonałej akustycznie Sali Głównej Narodowego Forum Muzyki. Reżyseria nagrań, montaż, mastering: Andrzej Sasin, Aleksandra Nagórko (CD Accord). Można go zakupić w Kasie NFM, w księgarni Niskie Łąki oraz online w Sklepie NFM.

TYTUŁ: Mikołaj Zieleński II

Wykonawcy:

Andrzej Kosendiak – dyrygent

Wrocław Baroque Ensemble

Aldona Bartnik – sopran [1–2, 5, 8, 10, 12, 15]

Aleksandra Turalska – sopran [1–2, 4–5, 7–8, 10, 14–15]

Daniel Elgersma – kontratenor [4, 6, 8, 10, 12]

Piotr Olech – kontratenor [1, 4, 6, 8, 12, 14–15]

Florian Cramer – tenor [1–2, 4, 6, 8, 10, 12, 14–15]

Maciej Gocman – tenor [1–2, 4, 8, 10, 12, 14–15]

Tomáš Král – bas [1, 4, 6, 8, 10–12, 14–15]

Jaromír Nosek – bas [1–2, 4–8, 10, 12, 15]

Tomasz Łykowski – bas [4, 6, 10, 15]

Zbigniew Pilch – I skrzypce

Mikołaj Zgółka – II skrzypce

Piotr Chrupek – altówka

David Brutti – kornet

William Lyons – dulcjan

Ferdinand Hendrich – puzon altowy

Johannes Kronfeld – puzon tenorowy

Hans-Martin Schlegel – puzon basowy

Přemysl Vacek – teorba

Elena Spotti – harfa

Julia Karpeta – viola da gamba

Łukasz Macioszek – violone

Marta Niedźwiecka – pozytyw

Mikołaj Zieleński

(II poł. XVI w. – po 1611 r.)
Offertoria et communiones totius anni

wyd. Wenecja 1611 (wybór)

1             Iustus ut palma florebit           2'31

(In festo S. Ioannis Apostoli et Evangelistae; offertorium)       

2             Ego sum pastor bonus             2'19

(In festo S. Stanislai; communio)

3             Fantasia a tre*               2'42      

4             Mirabilis Deus                2'13

                (In Communi plurimorum Martyrum extra tempus Paschae; offertorium)                     

5             Feci iudicium 1'49

(In festo S. Dorothae Virginis et Martyris; communio)

6             In virtute tua, Domine              3'04

(In festo Decolations S. Ioannis Baptistae; offertorium)           

7             Qui mihi ministrat       3'55

                (In festo Translatio S. Venceslai Martyris; communio)

8             Ortus de Polonia Stanislaus 2'13

(Motetto de S. Stanislao)

9             Fantasia a tre*               2'31

10          Per merita sancti Adalberti    2'08

(Motetto de S. Adalberto)

11          Exiit sermo inter fratres           3'22

(In festo S. Ioannis Apostoli et Evangelistae; communio)

12          Filiae regum    2'35

(In festo S. Hedvigis Viduae; offertorium)

13          Fantasia a due*             3'53

14          Tu puer, propheta        2'58

(In festo S. Ioannis Baptistae; communio)

15          Iustorum animae         2'45

(In festo Omnium Sanctorum; offertorium)    

                Czas całkowity              41'06

* Rekonstrukcja partii głosu najwyższego – Marcin Szelest

Nagrano w Sali Głównej Narodowego Forum Muzyki im. Witolda Lutosławskiego w dniach 26–28 czerwca 2023 roku.

Reżyseria nagrania, montaż, mastering: Andrzej Sasin, Aleksandra Nagórko (CD Accord), współpraca: Aleksander Sobecki.

NFM 97, ACD 348

Premiera płyty: 30 maja 2025 r.

Patronat medialny: Program II Polskiego Radia

informacja prasowa