PO/WY/MIARY - artyści śladami pseudonaukowych badań antropologicznych /relacja z wystawy/

Od 8 września 2019 r. Pawilon Czterech Kopuł zaprasza na wystawę trojga artystów: Doroty Nieznalskiej, Jörga Herolda i Katariny Pirak Sikku. Podążają oni śladami pseudonaukowych badań antropologicznych, wykorzystywanych przeciwko człowiekowi. Poprzez zgromadzone na wystawie artefakty stawiane są pytania o źródła takich zjawisk, a także o ich trwałość i aktualność.

Fragment ekspozycji Doroty Nieznalskiej, wystawa "PO/WY/MIARY",
Pawilon Czterech Kopuł, fot. Barbara Lekarczyk-Cisek

Wystawa to doprawdy nietypowa, zdumiewająca, na której spotykają się historia, polityka i sztuka. Inspiracją do jej powstania stała się wieloczłonowa instalacja Doroty Nieznalskiej, powstała w rezultacie badań artystki, które przeprowadziła w archiwum Instytutu Niemieckich Prac na Wschodzie (Institut für Deutsche Ostarbaeit, IDO), którego założycielem był w 1940 roku w Krakowie niesławnej pamięci Generalny Gubernator Hans Frank. Dostępny na wystawie dokument wyjaśnia, na czym polegały badania tej pseudonaukowej placówki.

Fragment ekspozycji Doroty Nieznalskiej, wystawa "PO/WY/MIARY",
Pawilon Czterech Kopuł, fot. Barbara Lekarczyk-Cisek

"To, co państwo zobaczycie na wystawie, jest wynikiem mojej fascynacji historią, którą odkryłam w archiwum IDO - mówiła podczas konferencji prasowej Dorota Nieznalska. Część z tych zbiorów trafiła w 2008 roku do Instytutu Antropologii Kultury UJ. Moja instalacja podejmuje wiele wątków faszystowskich badań, z których pierwszy obejmuje lata 1943-1944 na terenie Generalnej Guberni. Drugi wątek jest właściwie tożsamościowy i dotyczy mojej własnej historii rodzinnej. Główna praca, która została wyeksponowana na początku wystawy, przedstawia moją rodzinę, która przetrwała akcję Wisła. Na większości fotografii wcielonych w ikonostas znajdują się przedstawienia ludności łemkowskiej".

Dorota Nieznalska, fot. Barbara Lekarczyk-Cisek

Dorota Nieznalska opanowała nawet technikę dagerotypii, aby podczas długiego i mozolnego procesu realizacji mieć możliwość pochylenia się nad poszczególnymi osobami, by przywrócić im ich wartość i podmiotowość.

Instalacja  Jörga Herolda, wystawa "PO/WY/MIARY, fot. B. Lekarczyk-Cisek

Artystą, do który dołączył do projektu Nieznalskiej, jest Jörg Herold - archeolog-dokumentalista, który niejako w korespondencji do prac artystki stworzył własne dzieło, będące zarazem symbolicznym zamknięciem wspomnianych nazistowskich badań. Artysta podjął także wątek badań rasowych w nawiązaniu do XIX-wiecznych teoretyków: niemieckiego antropologa J.F. Blumenbacha i włoskiego psychiatry i kryminologa C. Lambrosa. Instalacja Herolda nosi tytuł "Ostarbeit" i obejmuje także wcześniejsze realizacje artysty. Przeważają motywy czaszek, możemy np. zobaczyć rodzaj instalacji będącej wyobrażeniem laboratorium, z narzędziami do pomiarów itp.

Instalacja  Jörga Herolda, wystawa "PO/WY/MIARY", fot. B. Lekarczyk-Cisek

"Chciałem pokazać, że owe badania nie służyły nauce, lecz skazywaniu pewnych grup społecznych na zagładę - wyjaśniał artysta podczas konferencji prasowej. Blumenbach miał w swojej pracowni belkę, na której ustawiał zebrane przez siebie czaszki, a miał ich około 800. Poszukiwał najpiękniejszej i okazała się nią czaszka młodej polinezyjskiej dziewczyny. To mnie zainspirowało do zbudowania mojej instalacji".

Trzecią artystką, która wzięła udział w projekcie, jest Katarina Pirak Sikku - artystka wizualna, której fotografie, rysunki i instalacje odnoszą się zarówno do historii rodziny, jak i do historii.

Obrazy Katariny Pirak Sikku, wystawa "PO/WY/MIARY, fot. B. Lekarczyk-Cisek

Zachęcam do obejrzenia tej nietypowej wystawy, a także do refleksji na temat osobliwej predylekcji niektórych nacji, a także pojedynczych ludzi, aby inne uznać za "gorsze" - za owe "manekiny gorszej rangi", jak by powiedział Bruno Schulz.  Wiemy już, jakie to ma skutki...


po/wy/miary
Dorota Nieznalska  ■  Jörg Herold  ■  Katarina Pirak Sikku

8 września – 24 listopada 2019
Kuratorzy wystawy: Iwona Dorota Bigos, Martin Schibli

Pawilon Czterech Kopuł