Marcin Józef Żebrowski - koncertowa płyta Narodowego Forum Muzyki /recenzja/

W ramach cyklu prezentującego twórczość mistrzów polskiego baroku w połowie ubiegłego roku ukazał się premierowy album Narodowego Forum Muzyki: "Marcin Józef Żebrowski", nagrany przez znakomitych solistów oraz Chór NFM i Wrocławską Orkiestrę Barokową pod dyrekcją Andrzeja Kosendiaka. Znalazły się na niej utwory tworzącego na Jasnej Górze kompozytora Marcina Józefa Żebrowskiego.

Koncert został nagrany 19 września 2018 r. w Sali Koncertowej Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana Paderewskiego podczas koncertu "Polski Barok" w ramach 56. Bydgoskiego Festiwalu Muzycznego. Przyznam, że miałam szczęście wysłuchać tej pięknej muzyki na żywo podczas 53. Międzynarodowego Festiwalu Wratislavia Cantans. Na niezwykle piękny koncert "Duchowa stolica Polski", pod dyrekcją Andrzeja Kosendiaka, złożyły się kompozycje mało dziś znanego, a przecież wybitnego polskiego kompozytora XVIII wieku, Marcina Józefa Żebrowskiego. To właśnie w klasztorze jasnogórskim zachowały się manuskrypty, w tym autografy jego dzieł. Koncert miał szczególny charakter również dlatego, że Magnificat, Rorate coelli i Missa Pastoricia wykonano tak, jak były prawdopodobnie prezentowane w czasach kompozytora. Na historycznych instrumentach zagrała Wrocławska Orkiestra Barokowa, a partie solowe sopranu wykonywał chłopiec - Jian Hui Mo, z towarzyszeniem Chóru Chłopięcego NFM oraz Chóru NFM.

Marcin Józef Żebrowski - najświetniejszy kompozytor klasztoru na Jasnej Górze

8 września 1717 roku obraz Matki Boskiej Jasnogórskiej został uroczyście uhonorowany mocą dekretu papieża Klemensa XI, ale już wcześniej Jasna Góra wraz z cudownym Obrazem była dla Polaków miejscem szczególnie ważnym - ich duchową stolicą. Klasztor posiadał własną kapelę, a jednym z jej członków był właśnie Marcin Józef Żebrowski - śpiewak, skrzypek, kompozytor i nauczyciel muzyki. Wiadomości na jego temat są nader skąpe, wiadomo jednak, że kształcił się za granicą (o czym świadczy odnaleziony w Londynie autograf Concerto grosso), a zachowane dokumenty wskazują, że w latach 1748–1765 był zatrudniony w kapeli jasnogórskiej jako świecki muzyk i nauczyciel. Z ksiąg rachunkowych wynika ponadto, że jego pensja należała do najwyższych wśród muzyków kapeli, co świadczyłoby o dużym uznaniu, którym się najwidoczniej cieszył, a także o wszechstronnym wykorzystaniu jego umiejętności. Wiemy także, że wystąpił wraz z żoną, śpiewaczką Marią Elżbietą, na koncercie z okazji imienin króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, 8 maja 1768 roku w Warszawie. 

Marcin Józef Żebrowski był czołowym kompozytorem swoich czasów, przedstawicielem stylu galant w muzyce sakralnej, co jest najbardziej widoczne w ornamentyce jego linii melodycznych. Jednak w niektórych jego kompozycjach można zauważyć cechy typowe dla późnego baroku, takie jak użycie polifonii (w tym podwójnego kontrapunktu) czy techniki koncertującej. Nawiązywał ponadto do polskiego folkloru muzycznego, np. wykorzystując cechy krakowiaka lub cytując polskie pieśni religijne. W zbiorach Biblioteki Jasnogórskiej przechowywanych jest 31 jego utworów.

Jasnogórski kompozytor na płycie Narodowego Forum Muzyki

Na koncertowej płycie NFM znalazły się najdoskonalsze kompozycje tego XVIII-wiecznego muzyka, a mianowicie Rorate coeli, Magnificat oraz Missa Pastorita. Wszystkie mają charakter kantatowy - tekst liturgiczny został w nich podzielony na części, które zostały opracowane przez kompozytora jako samodzielne utwory, zróżnicowane pod względem nastroju, obsady wokalno-instrumentalnej, a także stylu. 

Rorate coeli otwierały poranną adwentową mszę wotywną poświęconą Najświętszej Marii Pannie i zawierają chorałowe opracowanie Benedixisi Dominus (z akompaniamentem orkiestry) oraz podwójną fugę podejmującą słowa Rorate coeli. 

Po nim następuje wspaniałe Magnificat, w którym uwagę zwracają przede wszystkim przepiękne, zróżnicowane stylistycznie arie, wykonane w stylu włoskiego galante. Mnie oczarowała zwłaszcza Quia recet nihil magna oraz Fecit potentiam z towarzyszeniem koncertującej trąbki, mówiąca o Bogu Izraela, który "okazał moc Swego ramienia". Pięknie brzmi także duet sopranu i altu w Deposuit patentes wraz z koncertującymi obojami.

Koncert wieńczy Missa Pastoritia - uroczysta msza na cztery głosy: sopran, alt, tenor i bas, dwoje skrzypiec, dwie trąbki, kotły i basso continuo. Missa Pastoritia - najbardziej uroczysta z czterech zachowanych mszy Żebrowskiego - powstała najprawdopodobniej w latach 1763-1765 i reprezentuje popularny w XVIII w. gatunek mszy pastoralnych, stanowiąc zarazem najwybitniejszy jej przykład z kręgu kultury polskiej. Na szczególną uwagę zasługuje przede wszystkim inwencja i pomysłowość w kształtowaniu linii melodycznej, widoczna szczególnie w częściach solowych Domine Deus, Qoniam czy Benedictus, a także nawiązujące do barokowej tradycji części polifoniczne Qui tollis i Cum Sancto Spiritu. 

Cała kompozycja jest wręcz olśniewająca, a w sercu na dłużej pozostał końcowy Agnus Dei połączony z Dona nobis pacem...

Dla porządku dodam, że płyta została wydana niezwykle starannie - w złotej tonacji, a jej dizajn nawiązuje do pozostałych nagrań wydanych w serii płyt z utworami polskich kompozytorów XVII i XVIII wieku w wykonaniu Wrocław Baroque Ensemble pod dyrekcją Andrzeja Kosendiaka.

Marcin Józef Żebrowski

Wykonawcy:
Andrzej Kosendiak – dyrygent
Jian Hui Mo – sopran chłopięcy
Matthew Venner – kontratenor
Maciej Gocman – tenor
Felix Schwandtke – bas
Chór Chłopięcy NFM
Małgorzata Podzielny – dyrektor artystyczny Chóru Chłopięcego NFM
Chór NFM
Agnieszka Franków-Żelazny – dyrektor artystyczny Chóru NFM
Wrocławska Orkiestra Barokowa
Jarosław Thiel – dyrektor artystyczny Wrocławskiej Orkiestry Barokowej

Nagrano w Sali Koncertowej Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana Paderewskiego podczas koncertu Polski Barok w ramach 56. Bydgoskiego Festiwalu Muzycznego, 19 września 2018 r.

Reżyseria nagrania, montaż, mastering: Andrzej Sasin, Aleksandra Nagórko (CD Accord)
NFM 58, ACD 258

Live recording