„Poczekalnia” Krystiana Lupy. O kondycji wykluczonych /recenzja teatralna/

Na VI MFT Dialog Wrocław Krystian Lupa zaprezentował spektakl „Poczekalnia”, który stworzył z grupą szwajcarskich aktorów (Teatr Vidy-Lausanne). Inspirowany dokumentalną prozą Larsa Noréna (Krąg personalny 3.1), ukazuje ludzi wykluczonych, żyjących na społecznym marginesie.

plakat przedstawienia wrocławskiego

Od dawna interesuje mnie kondycja ludzi wyrzuconych. Ci, którzy do nich należą, przestają mówić. A wydaje mi się, że mają coś do powiedzenia. – powiedział reżyser na spotkaniu z publicznością w Klubie Lewitacja.

Spektakl Krystiana Lupy jest trudny i „nieładny”, ale zawiera refleksje egzystencjalne każące widzowi zastanowić się na tym, jak płynna jest granica między dwoma światami – tzw. normalnym a tym gorszym, wstydliwym, o który się wszyscy codziennie ocieramy.  Wśród bohaterów „Poczekalni” znajdują się tacy, którzy utracili pracę, stracili kogoś bliskiego, a w konsekwencji sens życia, są także psychicznie chorzy, opóźnieni w rozwoju, narkomani i alkoholicy.

Tytuł oryginału „Krąg personalny 3.1” jest administracyjnym oznakowaniem osób wykluczonych ze społeczeństwa. Dokumentalna proza Larsa Noréna jest zapisem prawdziwych ludzkich losów. Przekładając wybrane fragmenty na język sceny, Lupa uświadamia widzom, że „ludzie z marginesu” to także ludzie – z poplątanymi biografiami: teolog, który utracił wiarę, wrażliwa dziewczyna, cierpiąca na psychozę natręctw, opóźniony umysłowo mężczyzna, prostytutka, która nie zajmuje się dziećmi, bo nie jest do tego zdolna…  Co więcej, słuchając ich historii zaczynamy pojmować, jak kruchy jest człowiek i jak łatwo jest przejść ową niewidzialną granicę i znaleźć się po „tamtej” stronie, „odpaść” od normalnego życia, pogubić się.

Poczekalnia, Teatr Vidy-Lausanne, fot. materiały prasowe

Język rozpadu

Bardzo ważny jest język przedstawienia. Lupa nie tylko przedstawia ludzkie historie, udzielając głosu swoim bohaterom. Jest niezwykle interesujące, jak ci bohaterowie mówią. Otóż chora psychicznie dziewczyna w czerwieni mówi właśnie językiem natręctw, powtarzając nieustannie pewne myśli. Czasami jednak ma do siebie dystans i wówczas posługuje się zwykłą logiką, co ma przełożenie w jej mowie. Opóźniony umysłowo mężczyzna z kolei mówi językiem poetyckim – zderza ze sobą nieświadomie słowa, tworząc w efekcie znakomite metafory. Oczywiście, jest także język wulgarny, język upodlony, szczątkowy, kaleki – jak egzystencja bohaterów.

„Od dawna interesuję się językiem rozpadłym, rozwiązłym, kiedy język nie pozostaje w pełnej współpracy z naszą duszą. Kiedy rzeczy, które chcemy powiedzieć, nie mieszczą się w języku. Albo przeciwnie: kiedy próbujemy cokolwiek wyrażać, wtedy wszystko się zmienia. Wydaje mi się, że ludzie, którzy są wyrzuceni przez naszą kulturę, mają w sobie jakąś wiadomość dla nas i że  powinniśmy ją wysłuchać” – powiedział reżyser w wywiadzie.

Monologi i dialogi bohaterów reżyser wzmacnia dramaturgicznie, pokazując ich twarze na ekranach w dużym zbliżeniu.

Kształt sceniczny

Scenografia – również autorstwa Krystiana Lupy – przedstawia obskurne pokoiki i „przestrzeń niczyją” – coś w rodzaju podziemnego przejścia, z jego brzydotą i graffiti, z dominującym napisem „Revolt”. Wszystko to jakby rozpruta i brudna podszewka cywilizacji, w której także toczy się życie czy może jego karykatura.

Młodzi szwajcarscy aktorzy znakomicie wypełnili swoje zadania aktorskie – nietypowe przecież i trudne, za co należą się im słowa uznania.

Sztuka „Poczekalnia” w reżyserii Krystiana Lupy jest wyzwaniem dla widzów. Jeśli jednak nie uciekną ze spektaklu w przerwie między jego częściami albo wcześniej, otrzymają w nagrodę to, co może w sztuce najważniejsze – nie tylko znakomity warsztat teatralny, ale także inspirację do przemyśleń na temat ludzkiej kondycji. Jak u Dostojewskiego.