Zygmunt August - władca i bibliofil - wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie

Muzeum Narodowe w Krakowie zaprasza na wystawę prezentującą księgi ze zbiorów ostatniego z Jagiellonów - Zygmunta Augusta. Król był nie tylko koneserem sztuki, ale również bibliofilem. Na wystawie prezentowane są egzemplarze z kolekcji Biblioteki Książąt Czartoryskich, w tym najcenniejszy druk w zbiorach – pierwsze, norymberskie wydanie dzieła Mikołaja Kopernika – O obrotach sfer niebieskich z roku 1543.

Zygmunt August król polski i wielki książę litewski na żądanie stanów koronnych przywraca i wciela do Korony Polskiej Podlasie i Wołyń jako z dawna i z całym prawem należące do Korony. Lublin, 5 III 1569 Dokument z pieczęcią i podpisem króla Zygmunta II

W 500-letnią rocznicę urodzin króla pragniemy zwrócić Państwa uwagę na szczególną pasję władcy jaką było gromadzenie ksiąg. Tworzenie biblioteki było nie tylko jednym z elementów splendoru jego dworu. Książki stanowiły łącznik z rozwijającymi się na Zachodzie prądami i ideami. Gromadzona od zarania (praktycznie całkowicie bez wcielania innych księgozbiorów), prywatna i fundacyjna biblioteka królewska stała się na tle innych bibliotek europejskich zjawiskiem absolutnie nieprzeciętnym.

Zygmunt II August (1 sierpnia 1520, Kraków – 7 lipca 1572, Knyszyn) - syn Zygmunta I Starego i pochodzącej z Bari we Włoszech Bony Sforzy. Od 1529 roku Wielki Książę Litewski, od 1530 roku król Polski, ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów (zmarł bezpotomnie). Jako jedyny władca w dziejach polskich i mając zaledwie 10 lat, został – jeszcze za życia ojca – koronowany vivente rege. Faktyczną władzę sprawować zaczął dopiero po jego śmierci w roku 1548. Był inicjatorem połączenia, na mocy Unii Lubelskiej (1569), Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego w jedno państwo – Rzeczpospolitą Obojga Narodów.

Mikołaj Kopernik, De revolutionibus orbum coelestium,
 I wyd. Norynberga, 1543

Wszystkie książki posiadały jednolite, reprezentacyjne oprawy. W zwierciadle przedniej okładki umieszczano wzorowaną na pieczęciach królewskich plakietę herbową zawierającą herby Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego zwieńczone koroną i mitrą książęcą. Na każdej tylnej okładce umieszczano napis: SIGISMUNDI  AUGUSTI  REGIS  POLONIAE  MONUMENTUM  oraz datę wykonania oprawy. Użycie niebanalnego słowa „Monumentum” nawiązuje do cytatu z Pieśni Horacego: Exegi monumentum aere perennius („Stawiłem sobie pomnik trwalszy niż ze spiżu”) i świadczy o świadomej działalności króla realizującego ponadczasowe zamierzenie stworzenia książnicy na miarę innych dworów królewskich. Stąd też nazwa „Monumenta” dla ksiąg z królewskiej biblioteki. 

De revolutionibus... Układ heliocentryczny, z biblioteki króla Zygmunta II Augusta

Po śmierci króla biblioteka podróżowała i zmieniała właścicieli, powoli rozpraszając swoje zbiory. Ogółem, spośród szacowanych 4 tysięcy woluminów zachowało się tylko około 633, ale pojedyncze egzemplarze wciąż wychodzą na światło dzienne. 

Na wystawie prezentowane są egzemplarze z kolekcji Biblioteki Książąt Czartoryskich, w tym najcenniejszy druk w zbiorach – pierwsze, norymberskie wydanie dzieła Mikołaja Kopernika – O obrotach sfer niebieskich z roku 1543. Dzieło wpisano do Indeksu ksiąg zakazanych w roku 1616 a wycofano dopiero w roku 1822! 

Kuratorka wystawy: Elżbieta Zając

Wystawa "Zygmunt August - władca i bibliofil" w Muzeum Narodowym w Krakowie będzie czynna do 31 stycznia 2021 r.