Józef Elsner | Trois quatuors du meilleur goût polonois op. 1 na płycie Narodowego Forum Muzyki /recenzja /

26 lutego 2021 roku swoją premierę miał nowy album Narodowego Forum Muzyki "Trois quatuors du meilleur goût polonois" op. 1, nagrany na instrumentach historycznych Płyta jest światową premierą fonograficzną niedawno na nowo odkrytych Kwartetów smyczkowych op. 1 Józefa Elsnera.  Gorąco wszystkich zachęcam do jej wielokrotnego słuchania - jest piękna!

Czy gwiazda Elsnera zabłyśnie na muzycznym firmamencie?

26 lutego tego roku do rąk melomanów trafiła absolutnie unikalna płyta z nagraniami kompozycji Józefa Elsnera pod znaczącym tytułem "W najlepszym guście polskim". Płyta jest światową premierą fonograficzną niedawno na nowo odkrytych przez Julię Gołębiowską, która skompletowała wiedeńskie źródło nutowe - Kwartetów smyczkowych op. 1 Józefa Elsnera. Nieskatalogowane materiały znajdują się obecnie w Gesellschaft der Musicfreunde w Wiedniu. Znany dotychczas przede wszystkim jako nauczyciel Chopina, Józef Elsner ma szansę zostać na nowo odkryty - tym razem jako twórca pięknej muzyki kameralnej.

Przywracanie twórczości zapomnianej, funkcjonującej z powodzeniem przed laty, przypomina nieco pracę astronoma - zauważa Mikołaj Zgółka, spiritus movens  owego nagrania, a przy tym wybitny skrzypek i kameralista specjalizujący się w wykonawstwie historycznym - który za pomocą wyrafinowanych przyrządów ze zdumieniem odkrywa blask ciał niebieskich sprzed tysięcy i milionów lat. Gwiazdy i ich światło często możliwe są do dostrzeżenia z ogromnym opóźnieniem wywołanym zjawiskami związanymi z czasoprzestrzenią. Muzyk zadaje przy tym pytanie: Jak jasno świeci na muzycznym firmamencie gwiazda Elsnera?

Józef Elsner - kompozytor tworzący "w najlepszym guście polskim"

Józef Elsner, grafika Maksymiliana Fajansa z 1853/ fot. Wikipedia

Urodzony 1 czerwca 1769 w Grodkowie na Opolszczyźnie, Józef Antoni Franciszek Elsner był w swojej młodości związany z Wrocławiem - tu bowiem uczył się początkowo w szkole prowadzonej przy klasztorze dominikanów, a następnie pobierał nauki w jezuickim Gimnazjum św. Macieja, gdzie ponadto śpiewał w chórze klasztornym, pobierał także lekcje gry na skrzypcach oraz na basie. Skomponował też utwory dla Katedry Wrocławskiej, m. in. motet Ave Maria gratiae plena na dwa głosy solowe z towarzyszeniem instrumentów. Nie od razu zdecydowany oddać się muzyce, po różnych zawirowaniach trafił ostatecznie do Brna, gdzie rozpoczął pracę w orkiestrze teatralnej jako skrzypek, ale był to dopiero początek jego zawrotnej kariery. W 1792 roku objął stanowisko dyrygenta w teatrze cesarsko-królewskim, w którym wystawił także własne opery do niemieckich tekstów. Współpracował z Wojciechem Bogusławskim, udzielał lekcji gry, a przede wszystkim zorganizował Akademię Muzyczną, zrzeszającą muzyków i melomanów i dającą koncerty. Grano kompozycje  Josepha Haydna, Wolfganga Amadeusa Mozarta i oczywiście Józefa Elsnera. W 1799 Elsner przeniósł się do Warszawy, gdzie osiadł na stałe i gdzie prowadził operę w Teatrze Narodowym. Prowadził też sztycharnię nut oraz nawiązywał kontakty z muzykami oraz firmami wydawniczymi Francji, Niemiec i Austrii. Trzeba przyznać, że miał rozmach. Ponadto pisywał artykuły o muzyce w języku polskim, pracował jako pedagog. a za zasługi na polu muzyki został odznaczony w 1823 Orderem Św. Stanisława. 

Był typowym przedstawicielem klasycyzmu. Poza twórczością operową i religijną, komponował także utwory kameralne. Głównie w młodości. W czasach wrocławskich muzykował w mieszczańskich domach i dzięki temu zetknął się w rozmaitymi odmianami muzyki zespołowej. Najczęściej tworzył duety skrzypcowe oraz tria na dwoje skrzypiec i wiolonczelę. Najwięcej utworów kameralnych skomponował podczas pobytu we Lwowie. 

Prezentowane na płycie Kwartety smyczkowe op. I zostały wydane w 1798 roku w oficynie wydawniczej Traega w Wiedniu. Mawiał, że są rodzajem polonezów, ale - jak pisze Julia Gołębiowska, autorka eseju dołączonego do płyty - "powstały one pod wyraźnym wpływem quatuors concertant - salonowej, można by rzec rozrywkowej odmiany tego gatunku kameralnego, który wykształcił się w kręgu muzyki francuskiej w latach 70. XVIII wieku".

Józef Elsner na płycie Narodowego Forum Muzyki

Płyta "Trois quatuors du meilleur goût polonois" op. 1 jest światową premierą odkrytych niedawno  Kwartetów smyczkowych op. 1 Józefa Elsnera. Nagrali ją czterej znakomici artyści: skrzypkowie - Mikołaj Zgółka, solista i kameralista specjalizujący się w wykonawstwie historycznym XVII i XVIII wieku oraz muzyki wczesnoromantycznej; Zbigniew Pilch, wirtuoz, specjalizujący się w muzyce barokowej, altowiolinista Dominik Dędski grający na altówce barokowej, solista i kameralista; wiolonczelista i dyrygent Jarosław Thiel, dyrektor artystyczny Wrocławskiej Orkiestry Barokowej. 

Koncert "W najlepszym guście polskim w Żurawinie, 22 sierpnia 2020 r.
Niestety, nie udało mi się sfotografować pana Mikołaja Zgółki...

W sierpniu ubiegłego roku miałam niezwykłą okazję wysłuchać koncertu z muzyką Józefa Elsnera w okolicznościach zgoła niezwykłych, a mianowicie w zabytkowych wnętrzach Kościoła pod wezwaniem Świętej Trójcy w podwrocławskiej Żórawinie, zwanym perłą manieryzmu śląskiego. Od tamtego czasu czekałam niecierpliwie na ukazanie się płyty z prezentowanymi wówczas nagraniami. I stało się! Gorąco wszystkich zachęcam do jej wielokrotnego słuchania - jest piękna!

Józef Elsner | Trois quatuors du meilleur goût polonois op. 1