Marianowi Kołodziejowi w setną rocznicę urodzin - wystawa w Muzeum Narodowym w Gdańsku

16 lipca 2021 roku Muzeum Narodowe w Gdańsku/Oddział Sztuki Nowoczesnej, Galeria Teatralna zaprasza na wystawę poświęconą twórczości Mariana Kołodzieja - artysty plastyka, scenografa teatralnego i filmowego. Będzie można zobaczyć jego projekty scenograficzne, wykonane z wielką artystyczną starannością, projekty kostiumów, rysowane zmysłową kreską, bogate i niezwykle pomysłowe, wykonane przez mistrzów pracowni krawieckich kostiumy teatralne, fragmenty dekoracji − wszystko to nadal zachwyca swoją barwnością i różnorodnością.

Marian Kołodziej, Tomasz Sowiński, wiceprezydent Gdańska oraz Paweł Adamowicz, 
Przewodniczący Rady Miasta podczas uroczystości wręczania tytułu Honorowego 
Obywatela Miasta Gdańska, 12.12.1997, Gdańsk, Dwór Artusa (ze  zbiorów rodzinnych)

Marian Kołodziej przez wiele lat współpracował z Muzeum Narodowym w Gdańsku, przekazywał Działowi Teatralnemu swoje prace, uczył aranżacji, opanowania przestrzeni, pomagał przy tworzeniu wystaw, które wciągały i zaskakiwały zwiedzających. Stał się naszym Mistrzem i przyjacielem. W roku Jego setnych urodzin zapraszamy Państwa do Pałacu Opatów − miejsca, z którym był przez wiele lat związany, w którym prezentował w 1990 roku swoją autobiograficzną wystawę „Kołodziej w skali 1:20”. Chcemy przypomnieć sylwetkę tego znakomitego scenografa, rysownika, niezwykłego człowieka, pokazać część prac, które nam zostawił.

Projekt dekoracji do spektaklu „Trzy po trzy”, A. Fredro, reż. A. Hanuszkiewicz, Teatr 
Narodowy, Warszawa 1973 (ze zbiorów MNG)

Marian Kołodziej urodził się 6 grudnia 1921 roku w Raszkowie. Ukończył Gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego w Ostrowie Wielkopolskim, szkołę o wieloletniej tradycji, najlepszą w tamtej okolicy. Działał w teatrze amatorskim, w którym przygotowywał oprawę plastyczną szkolnych spektakli teatralnych, współpracował też przy wydawanej w gimnazjum od 1925 roku gazetce „Promień” – czuwał nad jej szatą graficzną, a i rysował do niej karykatury nauczycieli i kolegów.

Marian Kajdasz i Marian Kołodziej (z prawej) w roku 1938 lub 1939 (ze zbiorów rodziny).

Wiosną 1940 roku w Krakowie wraz z kolegami został aresztowany przez Niemców podczas próby przedostania się do wojska polskiego na Zachodzie. 14 czerwca 1940 roku przewieziono ich pierwszym transportem z Tarnowa, w grupie 728 mężczyzn, do powstającego KL Auschwitz. Kołodziej miał numer 432, a jego serdeczny przyjaciel Marian Kajdasz − 179 (zmarł w obozie w listopadzie 1942 r., Kołodziej upamiętnił jego śmierć rysunkami z cyklu „Klisze pamięci” do wstrząsającej wystawy poświęconej wspomnieniom z Auschwitz). W obozie dla ruchu oporu przerysowywał plany fabryk, w których pracował, za co został aresztowany i osadzony w więzieniu w Opolu. Skazany na śmierć w czerwcu 1944 roku, został przewieziony do Auschwitz, gdzie miano wykonać wyrok. Dzięki pomocy jednego ze współwięźniów, Tomasza Szymańskiego, dostał się do pierwszego transportu podczas ewakuacji obozu. Przez Buchenwald, Sachsenhausen, Gross-Rosen dotarł do obozu Mauthausen-Ebensee, który 5 maja 1945 wyzwolili Amerykanie pod dowództwem generała Georga Pattona.

Makieta dekoracji do „Snu” F. Kruszewskiej, reż. St. Hebanowski, Teatr Wybrzeże, 

Gdańsk 1974 (ze zbiorów MNG).

Po wojnie Kołodziej dostał się do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, początkowo jako wolny słuchacz. Należał do grupy studentów znakomitego scenografa Karola Frycza. Latem 1950 roku zaczął współpracę z Teatrem Wybrzeże, zamieszkał najpierw w Gdyni (Teatr Wybrzeże miał tam pierwszą siedzibę), później przeniósł się do Gdańska i nad morzem został na zawsze. W Trójmieście, w teatrach w Polsce i za granicą zrealizował ponad 200 scenografii teatralnych, pracował przy 30 filmach (projektował kostiumy), przygotował ponad 30 wystaw, projektował i nadzorował wykonanie ołtarzy w związku z pielgrzymkami Jana Pawła II do Polski (Gdańsk-Zaspa 1987 i Sopot 1999).

Kostium Carycy Katarzyny (w tej roli Aleksandra Śląska), „Polonez” J. Sito,

reż. J. Warmiński, Teatr Ateneum, Warszawa 1981 (ze zbiorów MNG).  

W 1993 doznał udaru mózgu, miał sparaliżowaną prawą część ciała. Podczas żmudnej rehabilitacji zaczął rysować cykl prac „Klisze pamięci”, który pokazał publicznie (przy współpracy Działu Teatralnego MNG) w marcu 1995 roku w prezbiterium kościoła Świętej Trójcy w Gdańsku. W 1997 roku wystawę zaprezentowano w Niemczech, w Essen, następnie trafiła do Centrum św. Maksymiliana Kolbego w Harmężach, obok byłego obozu KL Birkenau II, gdzie znajduje się do dziś. W 2005 miasta włoskie Bolzano i Nuova Milanese wykonały kopie na płótnach rysunków Kołodzieja i prezentują je na własnych wystawach. W sierpniu 2009 roku w Kartuzach została otwarta wystawa prac scenografa, której aranżację wykonano według jego projektu, we wrześniu tego samego roku w Gdańsku (Zielona Brama) odbyła się wystawa włoskiej wersji „Klisz pamięci”, którą również aranżował Marian Kołodziej.

Projekt ołtarza dla Jana Pawła II, Gdańsk Zaspa, 1987 (oryginała podarowany

Janowi  Pawłowi II).

Artysta zmarł w Gdańsku 13 października 2009. Jego prochy są pochowane w Harmężach, w krypcie na wystawie. W 2010 roku powstał o nim film amerykańskich dokumentalistów Jasona A. Schmidta i Rona Schmidta, pokazywany na festiwalach na całym świecie.

Fragment ekspozycji „Klisze pamięci” Centrum św. Maksymiliana Kolbe, Harmęże.

6 grudnia 2021 roku będziemy obchodzić 100. rocznicę urodzin tego niezwykłego artysty, który na stałe wpisał się w historię powojennego teatru i Gdańska. 18 września 1997 roku na mocy Uchwały Nr LIII/677/97 Rada Miasta Gdańska podjęła decyzję o nadaniu Marianowi Kołodziejowi Honorowego Obywatelstwa Miasta Gdańska. Jak napisał w uzasadnieniu tej decyzji Paweł Adamowicz, ówczesny Przewodniczący Rady Miasta Gdańska: „Marian Kołodziej wpływał na kształtowanie kilku pokoleń gdańszczan. Był i jest autorytetem moralnym budzącym szacunek i zaufanie. Jego dokonania to część najnowszej historii sztuki gdańskiej obecnej od wieków w kulturze Europy”.

Przy pracy nad ołtarzem papieskim, hipodrom w Sopocie, 1999 (fot. J. Cieślawska)

Dziś twórczość Kołodzieja jest już ostatecznie zamknięta, ale nadal można ją podziwiać. Jego projekty scenograficzne, wykonane z wielką artystyczną starannością, projekty kostiumów, rysowane zmysłową kreską, bogate i niezwykle pomysłowe, wykonane przez mistrzów pracowni krawieckich kostiumy teatralne, fragmenty dekoracji − wszystko to nadal zachwyca swoją barwnością i różnorodnością.

Miejsce: Muzeum Narodowe w Gdańsku / Oddział Sztuki Nowoczesnej, Galeria Teatralna

Termin: 16 lipca – 31 grudnia 2021 roku

Kuratorka: Małgorzata Abramowicz

informacja prasowa